De FENIX verrijst… Tornado wordt Rotterdamse eyecatcher met internationale allure

De gemiddelde passant in Rotterdam realiseert zich nog niet helemaal wat er precies gebeurt, maar aan de kades van Katendrecht verrijst… Fenix. Of beter gezegd: FENIX. Met hoofdletters F. Het museum over migratie is in aanbouw en wordt eind 2024 geopend. Leon Wielaard is ‘projectleider gebouwen’ bij Stichting Droom en Daad, een filantropisch fonds dat als doel heeft om de stad mooier te maken en daartoe culturele initiatieven ontplooit. FENIX, het erfgoed aan de Maas, is en wordt er dé plek waar het verhaal over migratie wordt verteld. De enorme betonnen loods ontwikkelt zich intussen tot een ware eyecatcher.

Wielaard vertelt: “Vanaf dag één bleek dat dit voor de stad een groots project zou worden. Niet alleen omdat het een impuls geeft aan de look en feel van Katendrecht en omdat er een belangrijk herkenningspunt in de stad zou ontstaan, maar ook omdat het museum van grote nationale en internationale betekenis gaat worden. De oude loods – gebouwd in 1923 en de grootste ter wereld (15.000 m²) – is volledig gestript. Alleen het betonnen skelet stond nog, waarna het nu met een visionair plan wordt gerestaureerd.”

“Op de eerste verdieping komt het museum”, legt de zichtbaar bevlogen Wielaard uit. “De rest van de loods wordt ingericht met een prachtige lobby, een auditorium, expositieruimtes én horeca. Culinaire, culturele en creatieve concepten komen hier tezamen. De belangrijkste eyecatcher wordt – hoe kan het ook anders – ‘de Tornado’!” Deze kan het beste worden omschreven als twee trappen die in een soort schroefbeweging in elkaar zijn gedraaid en uit de historische loods omhoog wervelen. “Er ontstaan hierdoor feitelijk meerdere routes om het uitzichtplatform te kunnen bereiken”, vertelt Wielaard. “Je kunt die cirkelende trap zien als DNA-strengen door elkaar heen. Het uitzichtplatform ‘zweeft’ 24 meter boven de grond. In het midden van de Tornado bevindt zich de liftschacht.” 

De Tornado-constructie is uitgevoerd als een spaceframe van ronde buizen. Deze is afgewerkt met RVS-bekleding. In de sparing in de bestaande loods is een tafelconstructie gemaakt waar de Tornado geplaatst is, waardoor deze feitelijk los is van de betonconstructie. Het uitkijkplatform is gerealiseerd door grote, in twee richtingen uitkragende stalen liggers. Dit platform wordt horizontaal en verticaal ondersteund door de liftkern. Het dak is uitgevoerd met dubbelgekromde glaspanelen. 

IMd Raadgevende Ingenieurs heeft met staalleverancier CSM en bekledingsleverancier CiG het ontwerp en de berekening van de Tornado met uitkijkplatform gemaakt. Veel scenario’s zijn doorgerekend om tot acceptabel dynamisch gedrag en een robuuste constructie te komen. Het ontwerp is van MAD Architects uit Beijing. “Toen we de eerste tekeningen zagen en de eerste maquette konden bewonderen, was ons enthousiasme niet meer te temperen”,  zegt Wielaard. Ook bij dit project wordt in een bouwteam gewerkt. “We hebben meteen vanaf de start iedere partij aan tafel uitgenodigd. Ik durf hier overigens wel te stellen dat wij geen makkelijke opdrachtgever zijn. We gaan immers niet over één nacht ijs. 3D-modellen uit de ontwerpfase zijn voor ons niet per se leidend en wij zijn ervan overtuigd dat je ook tijdens de bouw andere insteken moet durven vinden waardoor de planvorming en de bouw zich verbeteren. Nee, wat dát betreft is dus niets in beton gegoten. Je móet flexibel kunnen zijn, ook als lid van het bouwteam, om tot het allerbeste eindresultaat te komen.”

“De wijze waarop we dit aanpakken, met zo ontzettend veel respect voor het verleden en de verhalen die hier ooit ontstonden, is redelijk uniek”, besluit Wielaard. “We houden een prachtige ‘oude dame’ niet alleen in stand, maar brengen haar ook weer tot leven.” 

‘Er is geen afstand tussen de constructie en de inhoud’

Als Anne Kremers, directeur van FENIX, wordt gevraagd hoe ze tegen het complete ontwikkel- en bouwproces aankijkt, op weg naar de officiële opening in 2024, is ze helder. “FENIX is weliswaar ondanks de rijke geschiedenis geen officieel monument, maar… we behandelen het wel als een monument. Daarom is er bij mij elke dag weer ontzettend veel zorg voor het gebouw en de loods. Want, deze staat symbool voor het verleden.” Daarom is er veel zichtbaar beton in de eindconstructie (“Dat staat voor het verleden”) alsook veel staal (“Dat staat namelijk voor de toekomst”). De ‘Tornado’ is dan ook de metafoor voor de reis die de migrant maakte.

Kremers geniet elke dag van de samenwerking met de bouwende partijen. “Nee, het is in essentie natuurlijk niet mijn vakgebied. Ik leer steeds weer bij. Ik merk elke keer weer dat er vanuit het bouwteam in oplossingen wordt gedacht. Het is een proces met veel verschillende partijen, die samen iets nieuws van waarde creëren.”

Volgens Kremers krijgt FENIX – als het museum is geopend – een grote internationale allure. “We reiken nu al verder dan Nederland. De eerste grote publicaties waren in buitenlandse media. Ik kijk daarom zeer uit naar de opening. Intern hebben we natuurlijk al uitgebreid van gedachten gewisseld over hoe we deze willen vormgeven. Maar op weg daar naartoe, moet er nog veel gebeuren: niet voor niets ben ik minstens twee á drie keer per week op de bouwplaats te vinden. Soms om mijn eigen rondje te maken, maar soms ook om andere partijen rond te leiden om niet alleen het verhaal van het museum te vertellen, maar ook het verhaal van de bouw dat zo symbool staat voor waar het hier om gaat. Er is geen afstand tussen de constructie en de inhoud.”