De Toren van Gaia: een gecompliceerde stalen ‘wokkel’

Op het geografische midden van de gemeente Kerkrade is een wel heel bijzonder kunstwerk verrezen: de Toren van Gaia. Op de kolommen na is de complete staalconstructie getoogd en rond. Voor de architect al een uitdaging om een en ander op ‘papier’ te krijgen, laat staan voor Visser Staal om het gecompliceerde ontwerp maakbaar te maken. Een prestatie van formaat, die eerder al leidde tot een nominatie voor de Construsoft BIM Awards 2022 en nu ook voor de Nationale Staalprijs 2024.

De 17 meter hoge uitkijktoren is een initiatief van de gemeente Kerkrade in samenwerking met GaiaZOO. De toren is gesitueerd op het parkeerterrein van de dierentuin en biedt uitzicht op de contouren van Kerkrade met al zijn markante herkenningspunten. Het ontwerp van architect Ed Vliegen bestaat uit wenteltrappen die via verschillende bordessen in een wokkel naar boven draaien. Slechts één route leidt uiteindelijk naar het uitkijkplatform op 17 meter hoogte. Als hoofdaannemer heeft Visser Staal het complete project voor haar rekening genomen, van het vertalen van het ontwerp van de architect naar een 3D BIM-model en de productie ervan tot en met de conservering en montage op locatie. 

De bijzondere getoogde vormen waarbij de wenteltrappen vast onder de constructie hangen, maken de toren uitermate complex maar architectonisch ook zeer fraai, zegt Christiaan Visser van Visser Staal. “Het was dan ook een hele uitdaging om het ontwerp om te zetten in een productiemodel.” Een uitdaging die niet onopgemerkt is gebleven, gezien de nominatie voor de Construsoft BIM Awards 2022 voor het mooiste BIM-project van de Benelux. Alles bij mekaar omvat de constructie zo’n 50 ton staal. “We hebben besloten om eerst alles te produceren en vervolgens in de werkplaats in delen op te bouwen. Vervolgens is de constructie weer gedemonteerd en geconserveerd, en tot slot op locatie opnieuw gemonteerd. Alle bevestigingen zijn uitgevoerd met bouten en moeren van RVS in een sterkteklasse 70 tot 80, geleverd door onze vaste leverancier Kyocera-Senco. We proberen altijd richting de 80 te gaan. Dat maakt het constructief heel sterk.”

Voor Visser Staal behoort de uitkijktoren tot één van de meest uitdagende werken die ze ooit heeft gemaakt. En het is al allesbehalve een ‘rechttoe rechtaan’ constructiebedrijf. Zo komen de architectonische fietsbrug in Heerlen, onderdeel van de Leisure Lane route door Zuid-Limburg, en de minstens zo complexe leuning op een fietsbrug in Rosmalen van Visser Staal. “We zijn een bedrijf dat voornamelijk bestaat uit techneuten en daarom juist gespecialiseerd is in dergelijke complexe werken”, erkent Visser. “En daar draagt de samenwerking met Kyocera-Senco ook aan bij.” Behalve over een enorme voorraad voor just-in-time levering, beschikt Kyocera-Senco ook over een eigen assemblageafdeling voor de zogenaamde Value Added Services. “Zaagwerkzaamheden, het samenstellen van ankersets of het combineren van artikelen in één verpakking gebeurt hier aan de lopende band”, zegt Hendrie Mulleman, Key Accountmanager Construction Division bij Kyocera-Senco. “En daar heeft Visser Staal voor de Toren van Gaia dankbaar gebruik van gemaakt.”

In totaal zijn er in de uitkijktoren een kleine 2.000 bouten verwerkt, evenals 80 op maat aangeleverde draadeinden voor de verankering met de fundering. “De bouten zijn allemaal handmatig gemonteerd en op moment aangezet om de conservering niet te beschadigen”, weet Visser. Ook de montage was een hele klus, gezien de unieke en complexe onderdelen. “We zijn in totaal een maandje of drie bezig geweest op locatie.” De uitkijktoren is weliswaar gesitueerd op het terrein van GaiaZOO, maar is overdag tijdens de openingsuren van de dierentuin vrij toegankelijk. Een aanrader!