Chroom is een zwaar metaal en komt voor als chroom-0, chroom-3 en chroom-6. In tegenstelling tot chroom-6 zijn de eerste twee onschadelijk voor de volksgezondheid. Zodra je echter objecten met chroom-6 houdende coating erin gaat bewerken (schuren, slijpen, snijden, branden, lassen of zagen) kan stof of rook met chroom-6 vrijkomen. Het is dus van groot belang om te weten of in de coating van het te bewerken object chroom-6 voorkomt, zodat indien nodig de juiste voorzorgsmaatregelen getroffen kunnen worden. Nebest Adviesgroep ontwikkelde een (inmiddels gevalideerde) methodiek om dat met grote zekerheid te bepalen.
Laat de applicator een paarse verkleuring zien, dan betekent dit dat er chroom-6 aanwezig is en hoeft er geen verder onderzoek uitgevoerd te worden.
Chroom-6 is schadelijk bij inademen of inslikken, zo is algemeen bekend. “Wat veel mensen niet weten, is dat het ook je lichaam kan binnendringen via vocht, zweet of speeksel”, zegt Astrid Elzas van Nebest Adviesgroep in Vianen. “Zo gauw het op je lichaam komt, heb je een probleem. Het is dus belangrijk om te weten of er chroom-6 aanwezig is in de coating van het object dat je gaat bewerken. Dat zal je moeten testen. Er zijn meerdere methoden om een coating te onderzoeken op de aanwezigheid van chroom-6. Niet één van die methoden geeft 100% zekerheid. Om zoveel mogelijk zekerheid te verkrijgen, is het van belang een slimme combinatie van proeven te doorlopen.”
De methodiek van Nebest gaat uit van meerdere soorten proeven, waarbij de slimme combinatie zekerheid geeft.
Chroom-6 is schadelijk bij inademen of inslikken. Wat veel mensen niet weten, is dat het ook je lichaam kan binnendringen via vocht, zweet of speeksel.
Paarse verkleuring
Het chroom-6 onderzoek van Nebest bestaat uit een aantal stappen. Mark Lodema van Nebest Adviesgroep geeft tekst en uitleg: “We beginnen altijd met een visuele inspectie en een relatief eenvoudige proef ter plaatse, de in-situ sneltest. Er wordt op bepaalde locaties een inkeping in de verf gemaakt, een v-vormige snede, zodat alle verflagen komen bloot te liggen, tot aan de ondergrond. Vervolgens gaan we met een applicator door de snede, zodat alle verflagen worden geraakt. Laat de applicator een paarse verkleuring zien, dan betekent dit dat er chroom-6 aanwezig is en hoeft er geen verder onderzoek uitgevoerd te worden. Vervolgstappen zijn er natuurlijk wel wat betreft voorzorgsmaatregelen bij het onderhoud aan de conservering of het object. Verkleurt de applicator niet, dan wil dat niet zeggen dat er geen chroom-6 aanwezig is. Er zijn diverse factoren die deze in-situ sneltest kunnen beïnvloeden. Het gaat hier om verstorende elementen in de coating (niet te verwarren met het metaal van de ondergrond) die voor de omzetting van chroom-6 naar chroom-3 tijdens de test kunnen zorgen. Daarom is er altijd vervolgonderzoek nodig. Hiervoor wordt een verfmonster genomen van plusminus 5 bij 5 centimeter dat voor nader onderzoek wordt aangeboden in ons laboratorium in Vianen.”
Bij de in-situ sneltest wordt een inkeping in de verf gemaakt, een v-vormige snede, zodat alle verflagen komen bloot te liggen, tot aan de ondergrond.
Laboratoriumtesten
In het laboratorium wordt door Nebest een XRF-meting uitgevoerd op het verpoederd verfmonster. “Met deze test meten we de aanwezigheid van elementen die een verstorend effect kunnen veroorzaken op de testen, alsmede de aanwezigheid van chroom totaal”, legt Lodema uit. “Zekerheidshalve wordt in ons laboratorium ook de indicatortest uitgevoerd, die sterk lijkt op de in-situ test maar onder geconditioneerde omstandigheden wordt uitgevoerd. Daarmee is het een geoptimaliseerde proef. Wordt er nog steeds geen chroom-6 gevonden, dan volgt een nat-chemische analyse.” Elzas vult aan: “Het verpoederd verfmonster wordt verwarmd in een extractievloeistof. In de alkalische oplossing vindt extractie plaats van chroom-6 uit het monster. Na toevoegen van een indicator treedt een verkleuring op indien chroom-6 aanwezig is. Met behulp van een UV/VIS-spectrophotometer wordt de verkleuring gekwantificeerd en kan de concentratie chroom-6 in het monster worden bepaald.” Lodema: “De aanwezigheid van storende elementen kan het resultaat beïnvloeden. Daarom wordt naast de test op het verfmonster een tweede test uitgevoerd waarbij een bekende hoeveelheid chroom-6 wordt toegevoegd. Als we deze hoeveelheid grotendeels of geheel terugvinden, is de test betrouwbaar. Zo niet en is er wel chroom-totaal aanwezig én zijn er verstorende elementen aangetroffen met de XRF-meting, dan wordt de uitspraak:
vermoedelijk chroom-6 aanwezig.”
Met behulp van een UV/VIS-spectrophotometer wordt de verkleuring gekwantificeerd en kan de concentratie chroom-6 in het monster bepaald worden.
De methodiek van Nebest gaat dus uit van meerdere soorten proeven, waarbij de slimme combinatie zekerheid geeft. “Het is zaak om het chroom-6 onderzoek met kennis van zaken te beoordelen om het resultaat te kunnen interpreteren”, zegt Elzas. “De doorlooptijd van ons onderzoek is maximaal twee weken. Met een spoedopdracht kan het binnen een paar dagen.” Nebest verricht het chroom-6 onderzoek voor partijen als ProRail, Rijkswaterstaat en energiebedrijven, maar ook voor aannemers in de bouw en industrie. Overigens worden in veel gevallen ook andere zware metalen (o.a. Pb, Zn, Al, Ni, Cu, Co) en PAK’s (polycyclische aromatische koolwaterstoffen) in coating gemeten.
