Tagarchief: Circulair bouwen

Circulair bouwen met staal: hoe haalbaar is het in de praktijk?

Lees het gehele artikel

Van Den Brink Metaalbewerking kenmerkt zich door een duurzame blik op bewustzijn, samenwerking en innovaties. Het bedrijf realiseerde al meerdere circulaire bouwprojecten. Klaas Roos, directeur, zag bovendien een kans om ook een eigen project circulair aan te pakken: een aanbouw aan de eigen bedrijfshal. ‘Ik wilde zelf ervaren hoe het is om met hergebruikt staal te werken. Ontdekken wat het in de praktijk betekent.’

Al wist hij ze voor een reguliere oud ijzer prijs op de kop te tikken, vond Klaas wel staal met een verhaal. ‘Het waren geklonken liggers uit het oude Paleis van Justitie. Ze zijn afkomstig uit 1885 en lagen boven de rechtszaal. Als die dingen konden praten, zouden ze heel mooie verhalen te vertellen hebben. Wij hebben ze omgebouwd tot kolommen voor onze hal.’

Circulariteit

Er wordt veel gesproken over circulair bouwen. Maar wat betekent dat eigenlijk? ‘Het is niet zo simpel als het lijkt. In wezen is staal een product dat zich uitstekend leent voor hergebruik. Je kunt het als schroot aanleveren en er is een compleet logistiek systeem ingericht om het om te smelten. Maar daarvoor wordt al dat schroot wel op een schip naar China geladen. Daar smelten ze het om, veelal op een hevig vervuilende manier, waarna de nieuwe stalen balken weer op het schip naar ons worden gelegd. Als je berekent hoeveel energie daarmee verloren gaat… Dat is ongelofelijk. Dan kun je je echt afvragen wat je aan het doen bent.’

‘Je zou dus zeggen dat het een stuk goedkoper en energiezuiniger moet zijn om staal direct hier opnieuw te gebruiken. Maar ook dan loop je tegen vraagstukken aan. Zo moet je weten welk staal je toepast. Daarvoor moet je het laten controleren en laten voorzien van een bewijs. Dat kost veel geld en een certificaat krijg je er niet bij. Dan is er de vraag waarmee het staal behandeld is. Vaak is dat iets dat verwijderd moet worden. Gaat het dan over Chroom-6, dan moet die verwijdering op een speciale plaats gebeuren. Want dat spul is hartstikke giftig natuurlijk. Bij elkaar genomen betekent dit al snel dat het goedkoper is om met nieuw staal te werken. En dan moet je er dus principieel voor gaan kiezen om voor circulair staal te gaan.’

Het is dan ook logisch dat er nog maar weinig gegadigden zijn. ‘De enige partijen die er nu voor kiezen, zijn van die gekken zoals wij. Die het gewoon leuk vinden om met dit soort innovaties bezig te zijn. Voor de meeste bedrijven is circulair bouwen niet financieel haalbaar of wenselijk. En ook bij ons is het eindig. Ik heb nog wel onderzocht of we ook de dakbedekking met circulair materiaal konden maken, maar daar hing een kostenplaatje aan waar ook ik voor pas op dit moment.’

Haalbaarheid

Als het om circulair bouwen gaat, lijkt de grootste uitdaging dus niet in de wenselijkheid, de logistiek of techniek te zitten? ‘Nee, het is echt een haalbaarheidsvraagstuk. Het staal dat je uit bestaande panden haalt, stamt bijvoorbeeld uit 1980, 1990. Intussen is de normering veranderd. Als je nu een volledig pand ergens afbreekt en ergens anders opnieuw opbouwt. Is het dan een nieuw of een tweedehands pand? En hoe zit het dan met die normering? Als je de constructie gaat verstevigen en verzwaren om aan de nieuwe normering te voldoen, kost dat niet alleen veel geld, maar gaat het circulaire concept ook wat verloren.’

Het aanbod gebruikt staal is nu ook dermate klein, dat het bijna onmogelijk is om aan een vraag te voldoen. ‘Een gemeente vroeg om circulair staal voor een brug. Waar moet ik het in vredesnaam vandaan halen? Als ik het al kan vinden, heb ik balken met allerlei lippen en gaten eraan. Wat doe je daar mee? Om nog maar te zwijgen over het passend maken van een constructie. Het gebruik van circulair staal betekent al gauw dat het design van een constructie gebaseerd moet worden op het beschikbare staal, in plaats van andersom. En daar zijn maar weinig opdrachtgevers toe bereid.’

Opschalen

‘Wil je dit op een goede manier op gang brengen, dan moet je heel groot gaan denken en handelen. Dan moet je bijvoorbeeld meerdere gemeenten bij elkaar zetten en plannen maken voor een depot waar circulair staal opgeslagen kan worden. Gemeenten weten als geen ander waar er sloopactiviteiten aan zitten te komen. Dan moet je samen bewust gaan slopen en de materialen verzamelen. Dan creëer je het benodigde volume. In dat depot moeten specialisten ingezet worden om het materiaal te beproeven en behandelen. Bovendien moet er dan, op hoger niveau, aan de normering en certificering gewerkt gaan worden. Het kan allemaal, maar het vraagt een grootschalige en gezamenlijke aanpak.’

Eerste stappen

Echt circulair bouwen met staal roept dus veel vragen op. Bijvoorbeeld over de mogelijkheden rondom het her-certificeren van gebruikt staal. Komen de vragen laat? ‘Nee, ik snap het wel. Het is een gevolg van ermee aan de gang gaan. Dan loop je tegen dit soort zaken aan. In de praktijk kunnen we al heel veel als het gaat om hergebruik van staal. De afspraken en processen eromheen moeten we, met de hele branche en overheid, nog inrichten. Tot die tijd blijft het veel aanpassingsvermogen en geld kosten.’

Zou het kunnen dat we ooit de conclusie moeten trekken dat circulair bouwen met staal te duur blijft ten opzichte van ‘nieuw’ staal uit schroot? ‘Tja. Als we dit met de hele markt echt massaal gaan toepassen, dan zou je uiteindelijk minder schroot gaan aanleveren aan hoogovens. Dan zou de prijs van staal stijgen doordat er meer nieuwe grondstoffen gebruikt moeten worden. De verhouding moet dan wel heel scherp veranderen.’

Investeren

Toch is het de moeite en poging zeker waard, volgens Klaas. ‘Het kost ongelofelijk veel energie om al ons schroot te verschepen, te laten omsmelten in Chinese hoogovens en weer terug te vervoeren. Bovendien is het een enorm vervuilend proces. In Nederland staan een paar van de schoonste hoogovens ter wereld, maar we weten hoe er gereageerd wordt als we een poging wagen om schroot massaal in eigen land om te smelten.’

Intussen wil Klaas graag een goede rentmeester zijn. ‘Ik kan dit vraagstuk natuurlijk niet eigenhandig oplossen. Maar ik wil er wel stappen in zetten, het uitproberen. En ik vind het ook gewoon een erg gaaf project, onze nieuwe hal, met een gaaf verhaal. Een eerlijk verhaal. Dus ik blijf actief betrokken bij dit onderwerp en ik probeer mijn klanten, leveranciers, partners en overheid te enthousiasmeren. Want als niemand iets doet, gebeurt er sowieso niets.’

Meedoen?

Er ligt op het gebied van circulair bouwen met staal een enorme uitdaging te wachten voor de gehele branche. Maar wie houdt daar nou niet van? Wil je eens van gedachten wisselen over kansen? Of jouw ervaringen met het onderwerp delen? Neem dan contact op met Klaas Roos van Van Den Brink Metaalbewerking of Niels Oudenaarden van Liemar Software. We zijn benieuwd naar jouw visie.

Bouwen om te demonteren – Het eerste circulaire industriepand

NEXTERIA-2 kopiëren
Lees het gehele artikel

In haar eigen proeftuin bouwde zij een industriepand dat volledig demonteerbaar en remontabel is. Het vroeg wel bijzondere inzet. Zo moesten de leveranciers/partners al voor de start van de bouw nadenken over wat ze kunnen met de door hen geleverde onderdelen, wanneer het pand na gebruik weer gedemonteerd wordt.

Dit industriepand laat straks een schoon kavel achter.

Met het circulaire industriepand (600 m²) bracht Nexteria in de praktijk wat voor veel bouwondernemers nog onbekend terrein is. Het projectteam zocht eerst de samenwerking met innovatieve partners: van toeleverancier tot financier, van fiscus tot overheid. Zij deelden hun kennis en de bereidheid om echt samen te werken. Zo kwam het gebouw tot stand dat na gebruik zo hoogwaardig mogelijk kan worden teruggebracht in de circulaire keten.

Bewustwording

Het balletje kwam aan het rollen, toen Luc Baltus, algemeen directeur van VDR Bouwgroep ontdekte dat nog slechts enkele gebouwen die hij in het begin van zijn loopbaan had gerealiseerd, werden ingezet voor het doel waarvoor ze waren gebouwd. Veel industriële gebouwen van meer dan 40 jaar oud waren vervallen tot dramatische panden op troosteloze bedrijventerreinen. “Hierop doorredenerend bouwen we dus nu ook onze huidige industriële panden voor tijdelijk gebruik”, vertelt Baltus. “Ik kende de term ‘circulair’ nog niet, maar het was me in één klap duidelijk dat het roer om moet. We moeten bouwen met materialen die opnieuw inzetbaar zijn.”

Staalverbindingen werden niet gelast, maar gebout.

Circulair bouwen in de praktijk

Veranderingen in de bouwsector zijn een lastig ding; de sector is traditioneel. Daarom ging Baltus op zoek naar toeleveranciers die zijn droom met hem tot wasdom wilden brengen. “Ik heb hen uitgenodigd om samen het eerste circulaire industriepand te bouwen en voor hun aandeel een eerlijke prijs op tafel te leggen. Dit heeft het idee verder gebracht dan ik ooit had durven hopen. De circulaire 600 m² hebben meer energie gevraagd dan 25.000 m² op de traditionele manier, maar iedere vierkante centimeter is nu circulair.”

Luc Baltus: “Het roer moet om. We moeten bouwen met materialen die opnieuw inzetbaar zijn’. (Beeld: VDRBouwgroep)

Terugnamegarantie

Essentieel onderdeel in het pilotproject is de terugnamegarantie. Alle toegepaste materialen zijn opgetekend in een gebouwpaspoort en de toeleveranciers hebben hierop een terugnamegarantie gegeven. Bij demontage van het gebouw nemen zij de bouwmaterialen terug tegen dan geldende condities. “Het project heeft ons veel geleerd”, vertelt Baltus. “We kwamen tot de ontdekking dat veel individuele leveranciers al veel verder zijn dan we hadden gedacht. En door de hechte samenwerking zijn er innovaties ontstaan die als eerst in ons pand zijn toegepast.”

“We kennen de voorwaarden om in de commerciële markt te overleven. Je moet óf goedkoop zijn óf significant beter óf een product brengen dat door de overheid is opgelegd. VDR Bouwgroep past niet in die prijsvechtmarkt; wij zitten meer in de relatiemarkt en geloven in duurzame samenwerking. Maar het duurt niet lang meer voordat circulair bouwen vanuit overheidswege wordt opgelegd. Nu lopen we voorop in kennis en ervaring. Wij kunnen overheden uitleggen hoe bouwprojecten weer kunnen worden teruggebracht tot schone kavels die opnieuw ruimte bieden voor nieuwbouw: woningen, industrie, stadsparken of andere bestemmingen. Wij kunnen opdrachtgevers uitleggen hoe de toegepaste materialen straks weer maximaal inzetbaar zijn voor nieuwe projecten.”   

‘Circulair bouwen met prefab beton hoeft niet duur te zijn’

afbeelding-1-kolomverbinding-kopieren
Lees het gehele artikel

Als het aan Peikko ligt, wordt prefab beton in de toekomst niet meer gesloopt. Na geslaagde referentieprojecten in Ternat en Amsterdam zal het in toekomstige projecten ook zijn beproefde betonverbindingstechnologie toepassen. Deze stalen schroefverbindingen leveren een bouwmethode op die behalve snel, veilig en efficiënt ook circulair is.

Veel aannemers stappen over van een traditionele verankeringsmethode naar de innovatieve verankeringsmethode van Peikko. Dankzij de HPKM-kolomschoenverbinding kan zij deze kolommen schoorvrij monteren, net zoals stalen kolommen. Na het aandraaien van de moeren ontstaat namelijk meteen een momentvaste verbinding. Een prefab betonkolom kan zo op amper tien minuten tijd gemonteerd worden, met een drastische vermindering van man- en kraanuren tot gevolg.

afbeelding-2-wandverbinding-kopieren

De wandschoenen kunnen ook gebruikt worden voor het koppelen van prefabelementen in horizontale richting.

 

Omkeerbare verbinding

De SUMO-wandschoenen nemen de trekbelastingen op tussen gekoppelde prefab betonwanden. SUMO-wandschoenen worden gebruikt in combinatie met HPM- en PPM-ankerbouten met speciaal ontworpen AL-volgplaten van Peikko. De productrange is geschikt voor verbindingen met lichte tot zware belastingen. Een combinatie van het onzichtbare PCs-consolesysteem en de BECO-balkschoenverbinding maakt het mogelijk om ook prefab betonbalken in de toekomst te demonteren met het oog op hergebruik.

Circulair bouwen

Doordat deze Peikko-verbindingen omkeerbaar zijn, zijn ze bij uitstek geschikt voor circulair bouwen. Er zijn verschillende methodes ontwikkeld om de schroefverbinding te beschermen tegen corrosie en brand, terwijl ze in een later stadium tóch eenvoudig te demonteren is. Peikko zet samen met haar klanten volop in op de doorontwikkeling van deze betonverbindingstechnologie. Zo wil zij bijdragen aan de standaardisering van circulaire bouwoplossingen, om op die manier een betere toekomst te creëren voor de volgende generaties. “Circulair bouwen met prefab beton is niet langer een utopie en hoeft zeker ook niet duur te zijn”, benadrukt Peikko.   

Green Deal: GBV vzw innoveert met circulair bouwen

Green-Deal
Lees het gehele artikel

Samen met 230 andere deelnemende publieke en private organisaties geeft GBV vzw (Groen Beton Vert)  op 22 februari de aftrap van de Green Deal Circulair Bouwen. Hiermee tonen we ons klimaatengagement, niet alleen in woorden, maar ook in concrete actie!

Meer dan 60% van onze CO2-uitstoot heeft te maken met de materialen die we gebruiken. De circulaire economie biedt oplossingen om die impact te verlagen. Voor de bouwsector betekent dit hergebruik en maximale hoogwaardige recyclage van bouwmaterialen, focus op veranderingsgericht bouwen, optimaal ruimtegebruik en het verlengen van de levensduur van gebouwen en hun materialen,…

Om in Vlaanderen tegen 2050 een circulaire economie te hebben, waarin grondstofkringlopen gesloten worden hebben we andere producten, diensten en verdienmodellen nodig. Een nauwe samenwerking van bedrijven, overheden, kennisinstellingen en burgers kan dit realiseren. Daarom lanceert Vlaams minister van Omgeving, Natuur en Landbouw Koen Van den Heuvel samen met Vlaanderen Circulair, de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) en de OVAM deze Green Deal Circulair Bouwen.

GBV  vzw engageert zich in dit innovatief lerend netwerk om praktijkervaringen te delen met andere bouwbedrijven, bouwmateriaalproducenten, lokale en regionale overheden, private bouwheren, onderzoekers en andere organisaties. Tot 2023 zetten we samen experimenten op, testen zo de circulaire principes in de praktijk en leggen knelpunten bloot. Een mooie hefboom voor de circulaire economie in Vlaanderen. Binnen deze Green Deal zal er ook een multidisciplinaire onderzoeksgroep –Proeftuin Circulair Bouwen- werken op de hefbomen die deze knelpunten kunnen wegwerken.

Bron: GVB