In 2022 wordt de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen van kracht. De Wkb moet de kwaliteit van bouwprojecten verbeteren en de rechtspositie van de consument versterken. Nu wordt de kwaliteit van bouwplannen nog getoetst aan de hand van het projectplan. Voldoet dit plan aan de kwaliteitseisen van het Bouwbesluit en de eisen van Ruimtelijke Ordening, dan wordt de bouwvergunning afgegeven.

Onder de Wkb moeten partijen echter bewijzen dat het opgeleverde bouwwerk voldoet aan de voorschriften. Een forse verandering voor bevoegd gezag, bouwondernemers en consument/opdrachtgever.

Met de introductie van de Wkb en Omgevingswet worden ook de aansprakelijkheid en bewijslast van de bouwer aangepast in het Burgerlijk wetboek. Als bouwwerken gebreken vertonen is de bouwer hiervoor aansprakelijk, ook na oplevering. De bouwer heeft hierbij de bewijslast. Hij moet kunnen aantonen dat hij goed werk heeft geleverd en niet aansprakelijk is voor de schade. De bouwer, en met hem zijn onderaannemers en toeleveranciers, zullen deze bewijslast dus goed moeten managen. KOMO-certificaten en KiK (KOMO instrument Kwaliteitsborging) helpen hierbij.

Daarnaast wordt het traject van toezicht op ontwerp en realisatie van het bouwwerk geprivatiseerd. Voor veel bouwwerken, voor gevolgklasse 1 vanaf 1 juli 2022, wordt het toezicht op ontwerp en realisatie conform het Bouwbesluit uitgevoerd door gekwalificeerde kwaliteitsborgers. De kwaliteitsborger is verantwoordelijk voor een risicobeoordeling en borgingsplan, waarin is aangegeven hoe risicogestuurd toezicht wordt gehouden op de realisatie van het bouwwerk. Bij een positieve beoordeling geeft de kwaliteitsborger een verklaring af dat het gerechtvaardigde vertrouwen bestaat dat het bouwwerk voldoet. “KOMO-certificaten vergemakkelijken dit werk”, vertelt Ton Jans, directeur van KOMO. “De bouwer die werkt met gecertificeerde producten, processen en diensten hoeft hiervan de kwaliteit niet meer aan te tonen. Hij heeft zijn bewijslast op orde.”

KOMO (Keuring en Onderzoek Materialen Openbare werken) blijkt de aangewezen partij om zich met de nieuwe methode van kwaliteitsborging in de bouw bezig te houden. De stichting is opgericht in 1962 onder auspiciën van VNG en Directeuren publieke werken en heeft sindsdien ruim 400 BRL’s en 6.200 kwaliteitsverklaringen afgegeven. Jaarlijks steekt de stichting er zo’n 75.000 mandagen in om met behulp van audits, inspecties en testen de kwaliteit van producten en processen vast te stellen. Jans: “Het beoordelen van kwaliteit zit in ons DNA. Als een product of proces KOMO- gecertificeerd is, is de kwaliteit hiervan deskundig, onafhankelijk en aantoonbaar bewezen.” 

“KOMO heeft al ongelooflijk veel processen en producten gecertificeerd”, vertelt  Erik-Jan de Bont, operationeel manager van KOMO. “Daar kunnen bouwondernemers en kwaliteitsborgers groot voordeel mee doen. Bij KOMO-gecertificeerde producten, bouwdelen, installaties en processen heeft een onafhankelijke derde de kwaliteit al vastgesteld. In dat geval hoeft enkel nog de kwaliteit van de aansluitingen te worden gecontroleerd. Dat maakt de kwaliteitsborging aanzienlijk efficiënter.”

De Bont signaleert dat bij kleinere bouwondernemers de voorbereiding op de Wkb trager op gang komt, terwijl juist zij nog weinig met certificering in aanraking zijn gekomen. Toch zullen hoofdaannemers straks van hen verlangen dat zij het aansprakelijkheidsgedeelte voor hun werkzaamheden op zich nemen en hun bijdrage leveren aan de dossieropbouw. “Op het internet vinden deze bedrijven hoe een KOMO-certificering kan worden geregeld”, vertelt De Bont. “Ook KOMO en KiK kunnen hierbij helpen.”

Als onderdeel van KiK is een tool ontwikkeld voor iedereen die met kwaliteitsborging te maken heeft, ook voor bouwondernemers. De KiK-tool is een softwareapplicatie waarmee mogelijke risico’s tijdens het bouwproces, hun omvang en de relevante beheersmaatregelen worden gestructureerd en gedocumenteerd. 

De tool maakt bovendien zichtbaar wat de bouwer kan doen om de risico’s te managen en de bewijslast vorm te geven. De tool heeft een directe link naar alle beoordelingsrichtlijnen en certificaten van producten en processen waarmee dossiervorming – lees ‘bewijslast’ – efficiënt kan worden ingevuld.

“Als de Wkb eenmaal van toepassing is, hebben hoofdaannemers behoefte aan dossiervorming door de hele bouwketen. Vergelijk het maar met een estafettekoker waar iedereen de bewijslast voor zijn onderdeel in stopt”, voorspelt De Bont. “Ook voor woningconcepten kan KOMO de koker onafhankelijk beoordelen en deze vertalen naar de eisen van het Bouwbesluit. Dat wekt vertrouwen.” KOMO streeft ernaar om de vertaalslag voor KOMO-certificaten in een elektronische vorm (die de markt wenst) ter beschikking te stellen.

Bouwbedrijven verdiepen zich steeds meer in standaardisering en industrialisering. Met woonconcepten bieden zij totaaloplossingen voor woningbouw. De vraag naar woonconcepten is zeer actueel, onder andere vanwege het grote tekort aan woningen en de zoektocht van opdrachtgevers (vooral woningcorporaties) naar betaalbare woningen.

De komst van de Wkb en de gewijzigde bewijslast voor de bouwer stelt de bouwer van woonconcepten voor een nieuwe uitdaging. Hoe toont hij aan dat zijn concept aan de eisen van de Wkb en het Burgerlijk Wetboek (bewijslast) voldoet? En hoe houdt hij de kosten voor de kwaliteitsborger betaalbaar? Bouwbedrijven die zich specialiseren in woonconcepten kunnen ervoor kiezen om hun concept te certificeren. Ze tonen daarmee objectief getoetste en goedgekeurde kwaliteit aan en managen tegelijkertijd hun bewijs en de kosten voor kwaliteitsborging.

De ontwikkeling van de softwareapplicatie KiK-tool staat niet stil. Er wordt gewerkt aan de mogelijkheid om templates aan te maken voor een type gebouw. Deze templates zijn reproduceerbaar en aan te vullen voor elk volgend bouwproject. Het voordeel is dat het de fase van planvorming/toetsing, risicobeoordeling tot en met het borgingsplan gemakkelijker en korter maakt.

Een template waaraan je certificaten kunt koppelen, heeft nog een voordeel: wanneer het woningconcept is gecertificeerd, bijvoorbeeld met de KOMO BRL 0904 of 0905, dan erkent de tool dit als beheersmaatregel en kan de intensiteit van toezicht door de kwaliteitsborger omlaag met als resultaat een kostenreductie. De certificaten geven bovendien invulling aan de bewijslast van de bouwer.