Gesprek met hoogleraar duurzaam innoveren Jacqueline Cramer

Ze twijfelt er geen seconde aan: de klimaatverandering is een feit (“Je ziet het dagelijks om je heen gebeuren.”) en dus moeten we – als samenleving, bedrijfsleven en overheid – handelen, zo vindt ze. In een hoog tempo. Beton en staal zullen (nog veel meer) een onmiskenbaar onderdeel moeten worden van een duurzame en circulaire toekomst. Niet voor niets stond ze met succes aan de basis van het Betonakkoord en het Bouwakkoord Staal. “Ik ben in dienst van de circulaire economie”, zegt ze. We wisselen van gedachten met de zichtbaar bevlogen hoogleraar ‘duurzaam innoveren’ Jacqueline Cramer.

Het gesprek vormt zich rondom het boek ‘Building A Circular Future’ dat ze in 2022 uitbracht. Cramer biedt inzicht in de overeenkomsten en verschillen in het wereldwijd besturen van de circulaire economie. Ze stelt dat veranderingen alleen kunnen worden doorgevoerd als alle betrokken stakeholders (van het bedrijfsleven tot aan de overheid én natuurlijk ook niet-gouvernementele organisaties) intensief durven samen te werken om de keihard benodigde transitie vorm te geven. En, ze is duidelijk met haar adviezen. “Laat de vernieuwers in de sector de leiding nemen en zorg dat het peloton van bedrijven kan volgen. Sturing door overheid is essentieel om alle vernieuwing die mogelijk is op te schalen.”

“Er zijn weliswaar steeds meer partijen die met succes hun innovaties op het gebied van duurzaamheid en circulariteit in de markt weten te zetten, maar het probleem is dat de kennis die in die innovaties zit, nog niet altijd op het hoogste niveau wordt gedeeld. Zo zie je in het beton al goede ontwikkelingen: ik denk dan aan de productie van CO2-arm beton, maar ook aan hergebruik en keuzes die gemaakt kunnen worden tijdens de ontwerpfase. En als je het hebt over staal: ook daar zie je al veel hergebruik en recycling en weet men dat we moeten streven naar het gebruik van recycled staal in plaats van primair staal. Alles kan terug de kringloop in. Er is echter op het gebied van kennis over deze thema’s nu veel te veel versnippering. Ik pleit er dan ook voor om die versnippering te bundelen waardoor duidelijk zichtbaar wordt wat je in welk tempo kunt opschalen. Ja, ik weet het: systeemveranderingen zijn lastig. Je moet op een andere manier leren denken. Er is wat mij betreft nog veel ongewis, maar de stip op de horizon is duidelijk.”

“We hebben daarom ander leiderschap nodig. Ook bij de overheid. Wij kunnen bottom-up het netwerk van partijen in beweging brengen en innovaties bundelen met opdrachtgevers, maar om op te schalen hebben we regelgeving van de overheid nodig. Dat is het spel. Het is dus een kwestie van het overbruggen van belangen. Ik zie dit als mijn taak: die vernieuwing van de grond krijgen. In die zin beschouw ik mezelf als een intermediair, die de neuzen dezelfde kant op kan laten kijken.”

Cramer is daarom helder naar de markt: “Grootschalige vernieuwing is echt mogelijk, ook in beton en staal in de bouw. Echter, neem initiatief. Verover je plek in de voorhoede. Durf te communiceren over de vernieuwing waarmee je bezig bent. We vragen innovatieve opdrachtgevers om de krachten te bundelen en samen met de vernieuwers in de sector de innovaties in de praktijk te gaan brengen. Bereid je voor op marktconsultaties die opgezet worden. Denk niet dat het een en ander overwaait, wees niet afwachtend. En, realiseer je dat Nederland een fantastische proeftuin kan worden met internationale uitstraling. Met andere woorden: als we onze innovatiekracht door kennisdeling kunnen versterken, dan biedt dit ook gewoon commerciële kansen voor de export en dús voor de economie.”   

Prof. dr. Jacqueline Cramer is al ruim 45 jaar werkzaam op het milieuterrein binnen het bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties, de politiek en de universiteit. Ze is hoogleraar duurzaam innoveren aan de Universiteit Utrecht en transitiemakelaar in diverse productketens (waaronder beton en staal in de bouw en textiel). Van februari 2007 tot februari 2010 was ze Minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Begin 2021 verscheen de publicatie ‘De kracht van netwerksturing – Tien bouwstenen voor een slimme, groene en gezonde Metropool Amsterdam’ en in 2022 publiceerde Cramer ‘Building a Circular Future’.