Met vallen en opstaan naar een duurzame infrastructuur

De wens van Rijkswaterstaat (RWS) om in 2030 volledig klimaatneutraal en circulair te werken, is zonder meer ambitieus. Bij het aanleggen, vervangen en renoveren van viaducten en bruggen werkt de keten momenteel nog onvoldoende circulair. Om de transitie te versnellen, heeft RWS enkele jaren terug met een Strategic Business Innovation Research (SBIR)-uitvraag ondernemingen uitgedaagd om oplossingen te ontwikkelen voor circulaire viaducten. Van de oorspronkelijke 32 inschrijvingen zijn er in de laatste ronde drie overgebleven die prototypes realiseren. Closing the Loop is er daar één van. Dit consortium van Nebest, GBN Groep, Antea Group en Strukton Civiel bereikte in maart dit jaar met de oogst van de liggers uit de drukste verkeersader van Nederland in een DBFM-miljardenproject een wereldprimeur van formaat.

“Hoogwaardig hergebruik van kunstwerken is een kwestie van ketensamenwerking, dat doe je niet alleen”, stelt Wouter van den Berg, Marketing- & New Business Manager van Nebest. Hij is samen met Harry Hofman, Regisseur Circulair Grondstoffen bij GBN Groep, initiatiefnemer van het consortium. “De ambitie van Closing the Loop is in onze samenwerking om de cirkel voor hoogwaardig hergebruik van bruggen en viaducten te sluiten. Nebest inventariseert hierbij de herbruikbaarheid van bestaande kunstwerken, waarbij we een eigen lab, inspecteurs en de zelf ontwikkelde herbruikbaarheidsscan inzetten. Antea ontwerpt nieuwe toepassingen voor de oude onderdelen, GBN zorgt voor het daadwerkelijke oogsten, demonteren en gereedmaken van de materialen en Strukton voor de realisatie van de nieuwe toepassing. We werken ook samen met een aantal kennispartners, waaronder IMd Raadgevende Ingenieurs, NEN, Madaster, TNO en Gemeente Amsterdam.”

Het eerste concrete project is hergebruik van betonnen liggers die vrijkomen bij de verbreding en verdiepte aanleg van de A9 bij Amstelveen. Deze worden weer ingepast bij de aanleg van een nieuw kunstwerk voor de A76 bij Nuth (Limburg), samen met lokaal geoogste liggers. En ook stootplaten, landhoofden en onder andere leuningen worden hergebruikt. Hofman: “Op 16 maart was de allereerste oogst van 19 liggers en op 13 april de tweede van 15 stuks. Nu begint het grote leren echt. Dat doe je door gewoon aan de slag te gaan. We zullen zeker nog obstakels tegenkomen en tegenslag krijgen, maar we gaan dat overwinnen. De problemen zijn niet zozeer technisch van aard, maar liggen meer op het vlak van samenwerken in een complexe omgeving. We hebben te maken met in dit geval bouwconsortium VeenIX dat de A9 onder handen neemt. Dat betreft lopende contracten die niet op duurzaamheidsambities zijn afgesloten. Met RWS en VeenIX hebben we het voor elkaar gekregen om te zorgen dat de liggers toch geoogst kunnen worden. Normaal vervallen de liggers aan de aannemer en belanden ze via de breker ergens als fundatiemateriaal.” 

Aan deze feitelijke oogst gaat nog het een en ander vooraf. Van den Berg: “Dat begint met een herbruikbaarheidsscan, waarin op basis van onder meer bestaande informatie, schademeldingen, constructie- en bevestigingswijze en eerder uitgevoerde onderzoeken van RWS de potentie van kunstwerken en onderdelen ervan in kaart wordt gebracht. De volgende stap binnen de herbruikbaarheidsscan is een restlevensduuranalyse die voor de liggers van de A9 op ruim 100 jaar uitkwam. Het oogstplan van GBN moet vervolgens een schadevrije demontage borgen, inclusief controles voor, tijdens en na. Veenix heeft vervolgens een werkplan gemaakt en de liggers geoogst.”

De liggers van de A9 worden vervolgens op lengte gezaagd voor hun nieuwe toepassing en gaan dan door een proces van proefbelasten. “De liggers zijn namelijk gemaakt zonder beugelwapening, wat afwijkend is van bestaande wet- en regelgeving. Dat hoeft geen probleem te zijn, hebben we samen met experts van onder andere TU Delft, RWS en TNO onderzocht. Proefbelasten blijft wel zinvol om meer zekerheden in te bouwen ten aanzien van de constructieve veiligheid en ten behoeve van normontwikkeling die nodig is. In een promotieonderzoek willen we met de TU zelfs aantonen dat de constructieve potentie veel hoger is dan was aangenomen.”

Alleen al bij de aanpassing van de A9 komen meer dan 1.000 liggers vrij. Hofman: “Het is de bedoeling om zoveel mogelijk liggers te oogsten. Je begrijpt de taak waar we voor staan. Samen met RWS en Liggers 2.0, een van de twee andere consortia uit de laatste SBIR-ronde, onderzoeken we hoe we de oogst en matchmaking kunnen realiseren. RWS wil de A9 gebruiken om de opschaling van hergebruik van kunstwerken verder vorm te geven.”

In samenwerken ligt de sleutel voor het succes in het halen van de ambities die RWS maar ook de BV Nederland zich heeft gesteld. Van den Berg: “In een ideale wereld weet je al waar welke bruikbare kunstwerkonderdelen zich bevinden en hoe je die aan andere projecten kunt toebedelen. Dat is de toekomst. Momenteel zijn we aan het proberen een rijdende trein op een ander spoor te krijgen. We steken enorm veel tijd en energie in het optimaliseren van het technische proces en in de afstemming met RWS en VeenIX. En die moeten onderling ook weer afstemmen. Dat is leergeld dat je gezamenlijk moet dragen en waar we straks gezamenlijk van profiteren.”