Op weg naar een circulaire infrastructuur

Er worden mooie stappen gezet richting een circulaire economie. Zo ook door het consortium Closing The Loop, bestaande uit Nebest, Antea Group, GBN Groep, Strukton Civiel, dat naar aanleiding van de SBIR-oproep Circulaire Viaducten de volgende stap zet richting een circulaire en klimaatneutrale infrastructuur in 2030. Parallel aan deze oproep hebben een viertal afstudeerders van de Avans Hogeschool bij Nebest de kans gekregen om een vergelijkbaar traject te doorlopen. En met succes. De frisse blik van de jongere generatie heeft zelfs binnen het ervaren consortium tot bruikbare inzichten geleid.

Rijkswaterstaat wil vooropgaan in de transitie en in 2030 al circulair werken. “In die hoedanigheid werd eerder al het eerste circulaire viaduct in Kampen gebouwd”, zegt Wouter van den Berg, New Business Manager bij Nebest. “Daar vond ‘men’ nogal wat van. Het was eerder modulair dan circulair. Maar goed, het heeft in ieder geval een positieve beweging ingezet. Zo is er een Open Leeromgeving in het leven geroepen met verschillende themalijnen om de dialoog aan te gaan over de uitdagingen en belemmeringen om tot een circulair areaal te komen. Dat is de basis geweest voor de SBIR-oproep Circulaire Viaducten, een oproep aan de markt om aan de hand van productinnovaties tot fysiek toepasbare en inkoopklare circulaire viaductconcepten te komen.”

Vrijwel gelijktijdig met de door Rijkswaterstaat uitgeschreven SBIR-oproep Circulaire Viaducten kwamen vier enthousiaste afstudeerders op ons pad, zegt Van den Berg. “Een mooie kans voor ons en voor hen om mee te draaien in dit project, parallel aan de initiële oproep, zodat ze de kans hadden om een eigen richting te varen, maar hun bevindingen wel konden worden meegenomen binnen het groter geheel. We hebben de competitie waarin wij als consortium participeerden dus grotendeels nagebootst. De studenten zijn in duo’s opgetrokken en gevraagd om zelf een concept te ontwikkelen voor een circulair viaduct, specifiek gericht op hergebruik. Daarbij zijn ze eerst aan de hand van live sessies met onder meer gemeentes en provincies op ‘jacht’ gegaan naar kunstwerken die op de nominatie staan binnen tien jaar niet duurzaam gesloopt te worden. Op basis daarvan is een inventarisatie gemaakt van welke materialen wanneer beschikbaar komen op de markt. Input die vanzelfsprekend ook perfect bruikbaar was ter ondersteuning van het haalbaarheidsonderzoek van het consortium.”

Na de gezamenlijke inventarisatieronde gingen de studenten aan de slag om een ontwerp van een circulair viaduct met vrijgekomen materialen uit te werken op een specifieke locatie. Belangrijke criteria waren daarin de haalbaarheid in technische zin, het economisch perspectief en de impact op het milieu.

“Uit ons onderzoek is gebleken dat ruim 75% van de kunstwerken wordt gesloopt vóór het einde van de technische levensduur, vooral om functionele redenen, terwijl de onderdelen nog prima honderd jaar mee kunnen”, zegt Xander ter Meulen, die samen met Marck Span een duo vormde. Op basis van de materialen uit een bestaand kunstwerk in Groningen, die op de nominatie staat gesloopt te worden, hebben ze een ontwerp gemaakt voor een compleet nieuw viaduct in Nuth. “Ondanks de afstand – alle bruikbare onderdelen dienen van Groningen naar Limburg te worden getransporteerd – hebben we een reductie gerealiseerd van 40% zowel op MKI als CO2-uitstoot. Bouwen met gebruikte materialen is dus hartstikke zinvol”, concludeert Marck Span.

Het andere duo, gevormd door Steven Keemers en Twan Looije, volgde een vergelijkbaar traject, maar heeft behalve onderzoek naar de rendabiliteit ook het proces beschreven van hoe gemeentes en provincies met hergebruik aan de slag zouden kunnen gaan.

“We hebben dat gevat in een duidelijk stappenplan”, zegt Twan. “Onze casus richtte zich op de vervanging van een viaduct over de A44 Lisserweg. Het eerste concept was in onze ogen te lang én zou twee keer zo breed moeten zijn. Wij hebben de overspanning van 40 meter teruggebracht naar 28 meter met een breedte van 32 meter. Daarvoor hebben we materialen ingezet van een bestaand en te slopen viaduct over de A9 op slechts 30 kilometer afstand. Al die inspanningen leiden aantoonbaar tot een reductie van 60% op de MKI, een 61% lagere CO2-uitstoot en een kostenbesparing van 60%. Daarmee hebben we de gedachtegang dat duurzaam bouwen veel geld kost, ook getackeld.”

Steven vult aan: “Wat wij onder andere hebben geleerd uit dit onderzoek is dat je vooral groot moet denken en je niet moet laten belemmeren door zaken aanvankelijk onmogelijk lijken te zijn.”

Het ontwerp van beide studentenduo’s is door een commissie van wel dertig partijen getoetst op de eerder gestelde criteria tijdens een livesessie in de Nebest Studio. “De aanbevelingen tijdens de livesessie hebben bovendien veel gebracht in de verfijning van beide onderzoeken richting de verdediging”, zegt Van den Berg. “Beide duo’s hebben uiteindelijk met een 8,3 en een 9 prachtige cijfers gescoord. Inmiddels is Xander werkzaam bij Nebest, is Marck ook actief in het werkveld en zijn Twan en Steven een vervolgopleiding gestart. Daarnaast zijn we als consortium Closing The Loop uit maar liefst 32 inzendingen geselecteerd om het eerste circulaire viaduct met hoogwaardig hergebruikte objectonderdelen in Nederland te gaan realiseren. Beide afstudeeronderzoeken zijn daarin heel waardevol gebleken. Ik ben ervan overtuigd dat we zonder de jonge generatie het doel van een circulaire economie/infrastructuur nooit gaan bereiken. Want: hoe ouder, hoe gekleurder. De combinatie van ervaren constructeurs met de frisse blik van studenten leidt tot mooie inzichten.”

Ook de studenten kijken enthousiast terug. “We hebben hiervoor een afstudeerpoging gedaan bij een ander bedrijf, maar dat liep op niets uit,” zegt Xander. “De begeleiding en welwillendheid van de mensen bij Nebest was zo duidelijk anders. Ze waren zelf super enthousiast, ontzettend behulpzaam en dat motiveerde ons ook enorm om er een extra lading uren in te steken om tot een mooi resultaat te komen. Het was echt een topervaring met de livesessie in Studio Nebest als kers op de taart.”