Bouwen vrij van dogma’s

Toen ik aan het begin van deze eeuw een woningcomplex helemaal in houtskeletbouw moest uitwerken, omdat het project vanwege gewichtrestricties alleen zo haalbaar was, werd daar nog heel argwanend naar gekeken. Was het wel stevig genoeg, hoe zit het met geluidisolatie, ging het wel lang genoeg mee? Twintig jaar later lijkt hout de enige goede oplossing voor de bouw, en dat schept bij mij argwaan.

Mijn opleiding tot architect ben ik begonnen in de VS, aan de Pennsylvania State University. In de VS werd toen, en nu nog steeds, twee derde van de woningen in hout gebouwd, dus is houtbouw een essentieel onderdeel van je opleiding in de VS. 

Nadat ik mijn opleiding aan de TU in Eindhoven heb afgerond, ben ik op St. Maarten gaan werken. Het was half oktober 1995, vijf weken na het voorbij razen van orkaan Luis, waarbij 80% van de gebouwen zwaar beschadigd of volledig verwoest was. Een rondgang over het eiland leerde me dat gebouwen van beton en oude historische houten huizen waren blijven staan. Er heerste paniek; kunnen we wel gebouwen maken die bestand zijn tegen windsnelheden van over de 250 km/uur? Mijn eurekamoment was het besef dat vliegtuigen vliegen met een snelheid van meer dan 900 km/uur. Dat betekent dat we allang weten hoe we moeten bouwen om hoge windsnelheden te weerstaan.

Hiermee wil ik illustreren dat je je als ontwerper niet moet laten leiden door de waan van de dag en de dogma’s van jouw tijd. Want zowel met beton, hout, staal als aluminium kun je orkaanbestendige gebouwen maken. Wij hebben hier in Nederland geen orkanen, maar hebben op dit moment wél een grote vraag naar woningen. Daarnaast lijken we ons langzaam maar zeker te beseffen dat we in de afgelopen eeuw(en) op een verwoestende manier zijn om gegaan met de natuur, zowel in onze eigen omgeving als ver daarbuiten.

In crisissituaties hebben wij als ingenieurs de taak om de rust te bewaren, de werkelijke vraag te analyseren en dan met integrale oplossingen te komen. Even heel concreet: ren niet allemaal blind naar warmtepompen en zonnepanelen. Ga niet mee in het bashen en cancelen van staal en beton, maar analyseer welke materialen je nodig hebt om de vraag die er werkelijk ligt te beantwoorden. Draag bij aan het vinden van een meer duurzame manier van het maken van cement. Bedenk staalconstructies die hergebruikt kunnen worden. Ontwerp een betonnen drager die net als de grachtenpanden in Amsterdam eeuwen mee kan gaan en aangepast kan worden aan de veranderende vraag. Zoek voortdurend naar biobased materialen als alternatief voor onze huidige energieverslindende keuzes. Zie bouwen, gebouwen en de mensen die er gebruik van maken als onderdeel van de ecologie, en streef naar een gezonde natuurlijke balans.  

Daarnaast is het misschien goed om je te beseffen dat 60% van de wereldbevolking in Azië woont, 15% in Afrika, 15% in Amerika en 10% in Europa, dus de meerderheid leeft een andere realiteit dan de jouwe. Het kan ook geen kwaad om je af en toe af te vragen of de keuzes die je maakt niet vanuit een overheersend masculien narratief ontstaan zijn. Alleen door te denken in het een én het ander, door diversiteit centraal te stellen, zullen we de huidige vragen kunnen beantwoorden.