Disbalans op de woningmarkt

Ir. Peter Beerepoot – Architect – partner Breddels Architecten

Het schrijnende woningtekort vraagt dringend om een integrale aanpak op diverse schaalniveaus. Zowel de politiek als de bouwsector staan voor een immense uitdaging, vergelijkbaar met de wederopbouwperiode na de oorlog, maar ook met een belangrijk verschil. In de jaren ’60 woonden gemiddeld 3,5 personen in een woning, terwijl dit nu is gedaald naar circa 2,1 personen per woning.

Momenteel is er een disbalans op meerdere fronten tegelijkertijd. Het zijn de gevolgen van de pauzestand en uitverkoop van onze volkshuisvesting na de uit de hand gelopen liberalisering. 10 jaar geleden werden de woningcorporaties voor 12 miljard aan huurdersheffing aangeslagen, werden huren voortaan gerelateerd aan de WOZ-waardes en kochten buitenlandse investeerders onze woningcorporaties op. Het resultaat was een halvering van de productie van sociale woningbouw. Daarnaast kampen we met de stikstofproblematiek en de sterk gestegen bouwkosten door energie- en oorlogscrises. Dit alles wordt gecombineerd met anderzijds de fors toegenomen vraag naar woningen door demografische veranderingen, arbeidsmigranten, studenten en asielzoekers. Dit draagt allemaal bij aan de huidige woningcrisis.

Het is van cruciaal belang dat de woningbouw vanuit de overheid wordt gestimuleerd. Er moet gebouwd worden. Deze enorme woningbouwopgave vereist echter tevens een integrale aanpak met de natuur- en agro-problematiek. Maar ook het besef dat traditionele grondstofketens eindig zijn en dat we over moeten naar nieuwe, duurzame alternatieven.

Op stedenbouwkundig niveau is integraal ruimtegebruik van de beschikbare ruimte essentieel. Nieuwe woonwijken die goed verbonden worden met de huidige infrastructuur, het herbestemmen van leegstaande gebouwen en braakliggende terreinen en het verdichten van stedelijke gebieden door middel van hoogbouw. Een hoge concentratie van woningen bij OV-knooppunten is zeer wenselijk, maar dan in synergie met de natuur. Een groene, gezonde en levendige woonomgeving met ruimte voor biodiversiteit en wateradaptatie, zonder het dominante autoblik op het maaiveld. Een woonomgeving waar ruimte is voor ontmoeting, het delen van voorzieningen en gezamenlijke groente- en beleeftuinen door en voor bewoners. Van egocentrisme naar ecocentrisme, kwantiteit en kwaliteit, balans in bodem en lucht. Naast stedelijke woningbouw zullen we ook grondgebonden woningen in en rond dorpen moeten realiseren waarbij we de natuur meer ruimte moeten geven.

Betaalbare huisvesting dient opnieuw gestimuleerd te worden door bijvoorbeeld éénmalige vaste subsidies voor wooncorporaties en ontwikkelaars van sociale huur- en koopwoningen. Daarnaast dienen we breder in te zetten op innovatie met circulaire en biobased bouwmethodes. Toepassing van CLT, watervasthoudende groene daken en passieve zonne-energie hebben een positief effect op de CO2-uitstoot, maar ook op een gezond binnenklimaat. De woonkosten worden daar tevens door verlaagd. Voor snellere en kosten-effectievere bouwmethoden is er schaalvergroting nodig middels industrialisatie met modulaire en circulaire bouw. Dit wil niet zeggen dat we staal en beton moeten verbannen. Het zijn prachtige bouwproducten, die we moeten koesteren. Beton, met zijn kracht en vormvrijheid, en staal, met zijn rankheid en elegantie, vormen samen een symbiose die niet alleen functioneel, maar ook esthetisch aantrekkelijk is. Maar we moeten wel inzetten op innovatie van beton en staal, op het ontwikkelen van varianten met een lagere CO2-uitstoot, op losmaakbaarheid en op flexibiliteit. Combinaties met hybride gebouwen dus.

Het oplossen van het woningtekort vereist een pluralistische aanpak in landschap, stedenbouw en bouwmethodiek. Dit ter verbetering van de leefkwaliteit voor mens en omgeving en voor een herstel van de balans in de woningbouwcrisis voor zowel de korte als lange termijn.