Minipolder in de Haarlemmermeer

Eén van de kerntaken van het Hoogheemraadschap is zorgen dat we allemaal droge voeten houden. Daarvoor zijn voortdurend aanpassingen nodig aan het watersysteem. Zo wordt momenteel in opdracht van het Hoogheemraadschap van Rijnland een zogenoemde piekberging aangelegd in de zuidwestpunt van de Haarlemmermeerpolder. Die kan, als de boezem van Rijnland (waaronder de Ringvaart van de Haarlemmermeer) dreigt te overstromen, tijdelijk ruim een miljoen kuub water bufferen en zo erger voorkomen. De piekberging wordt aangelegd door de Combinatie Leeghwater, die bestaat uit KWS (GWW) en Van Hattum en Blankevoort (civiele werken). 

Jörg Dreyer is Omgevingsmanager voor de Combinatie Leeghwater en legt uit waarvoor deze piekberging dient. “Bij een heftige regenbui, met name in de zomer, bestaat de kans dat de gemalen het water niet meer wegkrijgen en dat door de hoge waterstanden kades van bijvoorbeeld de Ringvaart van de Haarlemmermeer overstromen en mogelijk zelfs bezwijken. Dan zal de polder vollopen. Dit speelt vooral in het gebied rond de Kagerplassen, omdat je hier het verst verwijderd zit van de vier Rijnlandse boezemgemalen (Gouda, Halfweg, Spaarndam, Katwijk; red.). Daardoor kost het de meeste tijd voordat het boezempeil hier te beheersen is. Als oplossing is de piekberging ontworpen, een tussenopslag met een opslagcapaciteit van ruim een miljoen kuub water. Naar verwachting zal deze voorziening gemiddeld eens in de vijftien jaar nodig zijn.”

De piekberging, in feite een polder in een polder, bestaat concreet uit een 3,8 kilometer lange dijk met onderhoudspaden die een gebied van 67 hectare omvat tussen de Lisserdijk, de A44 en een nieuwe dijk aan de noordoostzijde. Aan de zuidpunt is een inlaatconstructie gebouwd waar het overtollige water uit de Ringvaart naar binnen wordt geloosd. In het dijklichaam zijn verder twee doorlaatconstructies opgenomen die onder normale omstandigheden open staan, en een uitlaatconstructie en uitlaatkanaal waar het water na een piekbelasting weer wordt afgevoerd. De civiele werken bestaan uit de genoemde constructies, het uitlaatkanaal, een verkeersbrug over het kanaal en vijf bruggen voor landbouwverkeer. Het grond-, weg- en waterwerk omvat de 3,8 km lange dijken en 7 km slootaanleg.

Berry Borgstein, Hoofduitvoerder van Van Hattum en Blankevoort en Technisch Manager Realisatie, zoomt verder in op de werking van de piekberging. “Zie het als een bak water van ruim een miljoen kuub die we vanuit de Ringvaart geleidelijk laten vollopen. Daartoe worden eerst doorlaat 1, doorlaat 2 en de uitlaatconstructie dichtgezet. Vervolgens gaan bij de inlaatconstructie de droogzetschotten eruit en worden geleidelijk de vier doorlaatkleppen gekanteld zodat het water vanuit de Ringvaart met vijftien kuub per seconde in een woelkom stroomt. Dit is een langwerpige vijver van twintig meter breed, waar het stromende water gereguleerd wordt voor het de vulsloot bereikt. Deze vulsloot loopt helemaal rondom en vult zich in vier uur tijd met water. Tijd die de twee boeren in het gebied hebben om met de koeien de polder te verlaten. Is de vulsloot vol, dan stroomt het water uiteindelijk de piekberging in.” 

De Combinatie Leeghwater heeft de opdracht indertijd binnengehaald door naast het ingenieuze ontwerp maximaal te scoren op de punten grondbalans, duurzaamheid en omgevingsmanagement. Dreyer: “Ons plan heeft een gesloten grondbalans. Dat betekende aan de voorkant een logistiek plan verzinnen en haalbaar maken voor alle klei, zand en grond in het gebied. Uiteindelijk is de dijk gemaakt met de vrijgekomen grond uit de watergangen links en rechts van de dijk, met klei als waterafsluitende laag en een stukje teelaarde als toplaag voor de grassen. In het grondstromenplan is aan- en afvoer van materialen voorkomen en met allerlei tussendepots hebben we grondverplaatsingen weten te minimaliseren.”

Onder de paragraaf duurzaamheid scoorde de Combinatie Leeghwater onder meer door de inzet van elektrisch materieel. Borgstein: “De vijf landbouwbruggen middenin de piekberging en de doorlaatconstructies zijn zoveel mogelijk gebouwd met inzet van accupacks. Die zijn bijvoorbeeld ingezet bij de trilnaalden, bouwlampen, bouwzagen en vlindermachines. Verder hebben we voor de bekisting van de in het werk gestorte betonnen bruggen met hout ingepakte EPS-blokken gebruikt. Het hout ging na gebruik naar een sociale werkplaats, EPS ging naar een recyclingbedrijf.”

Voor het omgevingsmanagement is in goed overleg een regeling getroffen met de beoogde pachters van het grasland in de piekberging. Verder is een klankbordgroep ingesteld voor omwonenden en belanghebbenden. Bij de bouw van de piekberging is uitvoerig rekening gehouden met de wensen van de omgeving, door hinder te beperken en door de minipolder vrijwel continu beschikbaar te houden voor landbouw en veeteelt. Bovendien vallen de kunstwerken, zoals de inlaatconstructie, nauwelijks op in het landschap. Ook de kleine betonnen brugtaluds zijn afgewerkt met metselwerk om beter op te gaan in het landschap. Een deel van de heiwerkzaamheden werd uitgevoerd met grondgevormde palen, in verband met de nabijheid van een monumentaal pand.

In de winter van 2024/2025 wordt deze piekberging onderworpen aan een test. Borgstein: “We zijn al veel eerder klaar, maar we kunnen pas testen als de kades begroeid zijn, dus daar moet een grasseizoen overheen. Laat dan het water maar komen.”